Eerstejaars vmbo-leerlingen op Het Westeraam in Elst hebben onder leiding van smeden Cees Pronk en zijn dochter Lotte Pronk negentig koperen klaprozen gemaakt. De klaprozen worden in september bij de herdenking van de slachtoffers van Operatie Market Garden op de graven gelegd van militairen die in de Betuwe zijn omgekomen. In de techniekles leren de scholieren ‘koper drijven’. ‘Het materiaal verandert, dat verwacht je niet’, zegt Yanaika (13).

Smid Lotte Pronk doet aan twaalf eerstejaars vmbo-leerlingen op Het Westeraam in Elst voor hoe je met een hamer en een mal een plat koperen plaatje kunt bewerken door erop te slaan. ‘Dit is metaal drijven. Door op het koper te slaan, drijf je het metaal in de vorm van de mal.’ Yanaika (13) begint voorzichtig te slaan met de hamer.

Lotte Pronk geeft aanwijzingen: ‘Als je met de andere kant van de hamer slaat, ontstaan er bobbeltjes in het metaal.’ Het slaan gaat Yanaika steeds beter af. De kunst is niet te hard, maar ook niet te zacht te slaan. Net als de scholieren om haar heen, ziet Yanaika tot haar verbazing het platte plaatje koper veranderen in een bollend bloemblaadje. ‘Het materiaal verandert, dat verwacht je niet’, zegt ze. ‘Normaal hou ik niet van technieklessen, maar dit is interessant. En het is heel leuk om te doen. Het motiveert me.’

Met je handen iets maken

Techniekdocent Mark van de Heiden kijkt op een afstandje tevreden toe. Hij stelt zijn domein, het technieklokaal, vandaag graag beschikbaar aan Cees Pronk en zijn dochter Lotte van smederij Cornelis Pronk uit Andelst. Ze zijn allebei smid en heel gedreven om scholieren te laten kennismaken met techniek. ‘Het is belangrijk, dat kinderen het gevoel krijgen dat ze ook met hun handen kunnen werken. En dat ze trots kunnen zijn op wat ze maken’, legt Cees Pronk uit. ‘Die trots wil ik overbrengen. Techniekbedrijven moeten daar tijd en energie insteken, anders is er straks geen personeel meer dat met de handen kan werken.’

Cees Pronk en techniekdocent Mark van der Heiden hebben vaker samengewerkt aan projecten voor leerlingen. ‘Deze les vergeten de leerlingen niet meer’, zegt Mark van der Heiden. ‘Niet alleen omdat Cees een stoere, vriendelijke reus is, maar ook omdat ze iets met hun handen maken, dat ze nog nooit eerder hebben gedaan. Dat is een bijzondere ervaring.’

Herdenkingsklaproos

Het idee om een herdenkingsklaproos te maken, komt van Cees Pronk en zijn stichting Wijzer met IJzer. De klaproos, poppy in het Engels, staat in Groot-Brittannië symbool voor de herdenking van slachtoffers uit de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. ‘Het idee om een herdenkingsklaproos te maken, heb ik gekoppeld aan 75 Jaar Vrijheid op 5 mei, dat we vorig jaar zouden vieren. Door de coronapandemie kon dat niet, vandaar dat we het dit jaar weer hebben opgepakt’, verklaart Cees Pronk.

Hij bedacht samen met zijn dochter Lotte het ontwerp voor de koperen klaproos op een messing steel. De negentig koperen klaprozen worden in september bij de herdenking van de slachtoffers van Operatie Market Garden op de graven gelegd van militairen die in de Betuwe zijn omgekomen. Daar zijn ook leerlingen van Het Westeraam bij aanwezig.

Als de leerlingen het technieklokaal binnen komen, liggen er voor ieder kind enkele platte, ronde koperen schijfjes, een hamer, mal en een stukje schuurpapier klaar. Wat moeten we daar nou mee, zie je veel scholieren denken. Dan schraapt Cees Pronk zijn keel, wenst iedereen een goedemorgen en volgen de eerste instructies. ‘Met dat schuurpapiertje maak je de randen van de koperen plaatjes glad. Daarna gaan we een klaproos maken. Aan de slag!’

Tweeledig doel

Het maken van de herdenkingsklaproos dient een tweeledig doel: in de techniekles werken de scholieren met hun handen en leren ze ‘koper drijven’, in de lessen Mens & Maatschappij wordt aandacht besteed aan de historische betekenis van de klaproos, die ze hebben gemaakt. ‘Zo’n klaproos kunnen we in twee uur met een groep scholieren maken’, zegt Cees Pronk. ‘Het mooie is, dat ze iets maken waar een verhaal achter zit.’

Na het oorverdovende gehamer, waarbij de leerlingen een gehoorbeschermer dragen, volgt instructie over het buigen van de messing bloemensteel en het aanbrengen van schroefdraad aan het einde ervan. Daar wordt de klaproos op bevestigd. Voor het zo ver is, wordt de koperen klaproos gepoetst. Cees Pronk, glimlacht als de leerlingen aandachtig met koperpoets in de weer zijn: ‘Poetsen, dat hoeven ze nooit meer te doen. Nu wel en ze zien het resultaat.’

Noah (13) is blij met de koperen klaproos die hij heeft gemaakt. ‘Ik vind techniek en zelf dingen maken leuk, maar ik doe het niet zo vaak’, zegt hij. ‘Ik wist niet dat je met een hamer een stukje koper kan bewerken. Het is wel vermoeiend, al dat slaan, maar het lukt.’